Το ενδεχόμενο Σαουδαραβικής εξέγερσης και η αμηχανία της Δύσης στις αραβικές επαναστάσεις --- Σειρά Διεθνείς Σχέσεις & Διακυβέρνηση

Η Δύση παρακολουθεί αμήχανη και αποσβολωμένη την εξέγερση που συνταράσσει, τη μία μετά την άλλη, τις χώρες του αραβικού κόσμου εξετάζοντας ήδη την πιθανότητα πραγματοποίησης του χειρότερου δυνατού σεναρίου: μιας εξάπλωσης της εξέγερσης στη μεγαλύτερη εξαγωγό πετρελαίου της περιοχής, τη Σαουδική Αραβία.

Σαουδική Αραβία: τοποτηρητής και ρυθμιστής της παγκόσμιας αγοράς

Το πλέον συντηρητικό ρεύμα του Ισλάμ, βοήθησε τις δυτικές αγορές επί δεκαετίες, προσφέροντας άφθονο το πετρέλαιό του και διατηρώντας το ρόλο του τοποτηρητή της παγκόσμιας αγοράς στην περιοχή, αντιτιθέμενο σε κάθε αναθεωρητική δύναμη στη Μέση Ανατολή, από οπουδήποτε και αν αυτή προερχόταν.

Το βασίλειο των Σαούντ, με το 11,9% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου αποτελεί το μοναδικό κράτος της περιοχής που μπορεί να “απορροφήσει” την οποιαδήποτε μείωση της παραγωγής από άλλο κράτος-μέλος του ΟΠΕΚ.

Ο 86χρονος βασιλιάς Αμπντάλλα μπιν Αμπντούλ Ζιζ επιστρέφοντας μετά από τρίμηνη νοσηλεία του στο εξωτερικό, βρίσκει τη χώρα σε μία κατάσταση αναβρασμού -προς το παρόν ελεγχόμενου- αλλά την περιφερειακή κατάσταση δραματικά διαφοροποιημένη. Οι επί δεκαετίες σύμμαχοί του δικτάτορες Μπεν Άλι στην Τυνησία και Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο ανατράπηκαν από τους λαούς τους, οι οποίοι παρουσιάζουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με αυτόν της Σαουδικής Αραβίας: μία μεγάλη σε πληθυσμό μορφωμένη νεολαία η οποία δεν μπορεί να απορροφηθεί από την υφιστάμενη παραγωγική διαδικασία και έχει τεθεί εκτός των εξελίξεων βλέποντας ταυτόχρονα τα δικαιώματά της να καταπατώνται σε καθημερινή βάση. Επιπλέον, μία σειρά χωρών, βρίσκονται ήδη υπό εξέγερση (Μπαχρέιν, Ομάν, Υεμένη, Λιβύη) ενώ το κύμα οργής αυτή τη στιγμή έχει επεκταθεί σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο.

Το υπερσυντηρητικό "κοινωνικό συμβόλαιο" της ουαχαμπίτικης μοναρχίας, που βασιζόταν στα δισεκατομμύρια πετροδολάρια, μοιάζει να φτάνει στο τέλος του, επηρεασμένο και από το φαινόμενο ντόμινο που παρατηρείται στον αραβικό κόσμο τους τελευταίους τρεις μήνες.

Ο βασιλιάς προσπαθεί να απορροφήσει τους κραδασμούς μιας επερχόμενης εξέγερσης που κάθε ώρα και ημέρα που περνά έρχεται όλο και πιο κοντά, υποσχόμενος δισεκατομμύρια δολάρια σε κοινωνικές παροχές και πολιτικές αντιμετώπισης της ανεργίας. Εξήγγειλε επίσης την αύξηση της παραγωγής πετρελαίου προκειμένου να απορροφηθεί η πτώση της παραγωγής του λιβυκού πετρελαίου, ώστε να μην εκτιναχθούν οι τιμές (κάτι που ήδη έχει γίνει). Με την αμέριστη συμπαράσταση των ΗΠΑ και της ΕΕ ο βασιλικός οίκος[1] θα προσπαθήσει να αποτρέψει την είσοδο του κύματος ανατροπής και στην χώρα του.
Η παγκόσμια αγορά εύχεται ο βασιλιάς να τα καταφέρει, προκειμένου να μην υπάρξει μια εξέγερση με ολέθριες επιπτώσεις στην τιμή του πετρελαίου διεθνώς. Μια ευχή που γίνεται σε βάρος βεβαίως των δικαιωμάτων των υπηκόων του βασιλείου.

Δύση-Αραβικά καθεστώτα: Συμμαχία με τον Διάβολο
Η Δύση σε αντίθεση με τις βαρύγδουπες διακηρύξεις της μέσω των επιχειρηματικών Μ.Μ.Ε. ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Μέση Ανατολή, παρά μόνο όταν αυτό εξυπηρετούσε τα συμφέροντά της. Όλοι θυμόντουσαν για παράδειγμα τον σκοταδισμό του Ιράν, αλλά κανείς δεν αναφέρονταν στον σκοταδισμό της συμμάχου Σαουδικής Αραβίας, η οποία και εν τέλει εξέθρεψε τους ισλαμιστές «τρομοκράτες» των τελευταίων δύο δεκαετιών.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Αίγυπτο δεν αφορούσαν στη Δύση, ιδίως από τη στιγμή που αυτό το -εξαιρετικής σημασίας για τον αραβικό κόσμο- κράτος, μετετράπη από οδηγό του παναραβικού εθνικισμού στο "καλό πρόβατο" της περιοχής, με τις συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ το 1979 και αφότου είχε αφεθεί στις "αγκάλες" της ελεύθερης οικονομίας με τις μεταρρυθμίσεις του Ανουάρ Σαντάτ. H Aίγυπτος αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους περιφερειακούς συμμάχους των ΗΠΑ και της Ε.Ε..

Η Τυνησία του δικτάτορα Μπεν Άλι ήταν μια "προεδρευόμενη δημοκρατία", τόσο σφιχτά εναγκαλισμένη με την Ευρώπη ώστε υπουργοί Εξωτερικών χωρών (π.χ. Γαλλίας) να πετούν με τζετ φίλων του Τυνήσιου Προέδρου[2]. Ο Μπεν Άλι, ο οποίος ανέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία το 1987, υπήρξε από την πρώτη στιγμή, στενότατος σύμμαχος της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ευρώπης, αποτελώντας έναν εξαιρετικό εμπορικό εταίρο για την ελεύθερη αγορά.

Όταν ο Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη, έκανε τη μεγάλη στροφή τη δεκαετία του 2000 και «άνοιξε την αγορά του», μετετράπη από εφιάλτη σε καρδιακό φίλο πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Τώρα, κάποιες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν δίστασαν, κατά τις πρώτες ημέρες της εξέγερσης στη Λιβύη, να υιοθετήσουν το δίλημμα που ο Καντάφι δημιούργησε: «ή εγώ ή το χάος».

Όπως γράφει ο γενικός διευθυντής του Αl-Jazeera Ουάντα Κανφάρ «οι επαναστάσεις αυτές αποκάλυψαν όχι μόνο την αποτυχία των παραδοσιακών πολιτικών αλλά και την ηθική, πολιτική και οικονομική χρεωκοπία των παλιών αραβικών ελίτ».[3] Η ίδια ηθική και πολιτική παρακμή όμως, αποδεικνύεται ότι ισχύει και για τη Δύση με την πολυετή υποστήριξη των απολυταρχικών καθεστώτων και την τωρινή της στάση απέναντι στις επαναστάσεις αυτές.
Τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής η οποία εξυπηρετούσε τα γεωστρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα της Δύσης και των τοπικών ελίτ, και που με τόση επιδεξιότητα διατηρήθηκε επί δεκαετίες, έβγαλαν τελικά τους ανθρώπους στο δρόμο, με τα αποτελέσματα που βλέπουμε τώρα.

Αμηχανία
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ στέκονται αμήχανες μπροστά στις επαναστάσεις του αραβικού κόσμου καθώς οι ανατραπέντες ή εν δυνάμει ανατραπέντες ηγέτες αποτελούσαν τους καλύτερους συμμάχους τους σε επίπεδο τόσο γεωστρατηγικό, όσο και οικονομικό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αποδεικνύει για ακόμα μία φορά ότι είναι ένας "πολιτικός νάνος", με την καθυστερημένη και ανά περιπτώσεις αρνητική της στάση στις αραβικές εξεγέρσεις. Χαρακτηριστική της κατάστασης είναι η δήλωση του Βέρνερ Χόγιερ, αξιωματούχου του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών για την περίπτωση της αντιμετώπισης της εξέγερσης στη Λιβύη: «Είναι εντυπωσιακό ότι καταφέραμε περισσότερα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. με την παρουσία της Κίνας και της Ρωσίας, από ότι καταφέραμε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο».[4]

Το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel αναφέρει τις ανησυχίες της γερμανικής πολιτικής και επιχειρηματικής ελίτ σχετικά με το ενδεχόμενο μιας εξάπλωσης της εξέγερσης στη Σαουδική Αραβία. Τι θα γίνουν οι εξαγωγές των γερμανικών αυτοκινήτων, πως θα μπορέσουν να συνεχίσουν τις δουλειές τους οι πάμπολλες γερμανικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στη χώρα και εν τέλει, πως θα αναπνεύσει η γερμανική οικονομία χωρίς πετρέλαιο; Φοβούνται μάλιστα πως μια εξέγερση στη Σαουδική Αραβία ίσως δώσει ένα ξαφνικό τέλος στην πρόσφατη οικονομική ανάπτυξη της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας, αν η τιμή του πετρελαίου πλησιάσει τιμές κοντά στα 120 δολάρια. Οι Γερμανοί αξιολογούν ως μέτριες τις απώλειες που θα έχουν από την παρούσα εξέγερση στη Λιβύη[5].

Στην Ιταλία, οι βασικές ανησυχίες σχετικά με την εξέγερση στη Λιβύη, δεν έχουν να κάνουν με τις ανθρώπινες απώλειες και την καταπάτηση των δικαιωμάτων, αλλά με την απώλεια ενός εξαιρετικού εμπορικού εταίρου[6], την πιθανή εκτίναξη των τιμών των καυσίμων λόγω της τεράστιας εξάρτησής της σε εισαγωγές πετρελαίου από τη Λιβύη και το πιθανό κύμα μεταναστών που θα εξωθηθεί εκτός της χώρας λόγω των αναταραχών.

Αντίστοιχες ανησυχίες είχαν ζώσει τη Γαλλία κατά τη διάρκεια της εξέγερσης στην Τυνησία τον Ιανουάριο. Η πρώην γαλλική αποικία κάλυπτε το 31% των εξαγωγών της και το 24% των εισαγωγών της από την πρώην μητρόπολη. Η κυβέρνηση Σαρκοζί βρέθηκε κατηγορούμενη για τις εξαιρετικές της σχέσεις με το τυνησιακό καθεστώς, συχνά πάντως από τα ίδια Μ.Μ.Ε. που επί δεκαετίες τηρούσαν σιγή ιχθύος για αυτές ή ακόμα και τις προωθούσαν.

Όσο για τις ΗΠΑ, τον παραδοσιακά προνομιακό «παίκτη» στην περιοχή της Μέσης Ανατολής εξαιτίας της πολιτικής ανυπαρξίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το σενάριο της αραβικής εξέγερσης μοιάζει εφιαλτικό όχι μόνο στον οικονομικό, αλλά και στον γεωστρατηγικό τομέα. Σύμμαχοι δεκαετιών (Αίγυπτος-Τυνησία) δεν μπορούν να θεωρούνται πια βέβαιοι ενώ άλλοι βρίσκονται σε αναβρασμό (Σαουδική Αραβία-Υεμένη-Μπαχρέιν). Η Ουάσινγκτον, η οποία δεν διατηρεί ψευδαισθήσεις σχετικά με τον αντιαμερικανισμό της συντριπτικής πλειοψηφίας των εξεγερθέντων στον αραβικό κόσμο έχει και άλλο ένα τεράστιο εμπόδιο να υπερπηδήσει: την ειδική σχέση με το Ισραήλ. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Αλεξάντερ Κόκμπερν στο Counterpunch «πιστεύετε ότι το αλ-Τζαζίρα δεν μετέδωσε την είδηση για το βέτο των ΗΠΑ (μοναδικό στον ΟΗΕ) στο Ψήφισμα του Οργανισμού εναντίον των ισραηλινών εποικισμών;»[7] Επιπλέον με τα όσα συμβαίνουν τώρα στη Λιβύη και χωρίς να υπολογίζεται μια εξέγερση στη Σαουδική Αραβία, η κυβέρνηση Ομπάμα, όντας ήδη σε δημοσιονομικό αδιέξοδο, δεν θα είναι σε θέση να φέρει εις πέρας το πρόγραμμα ενίσχυσης της οικονομίας εάν διατηρηθούν οι τιμές πάνω από τα 100 $ ανά βαρέλι[8].

Εν μέσω των ολοένα και αυξανόμενων παραμέτρων που θα καθορίσουν το μελλοντικό τοπίο στη Μέση Ανατολή όμως, κανένας δεν θα είναι πιο σημαντικός από μία ενδεχόμενη μείωση της παραγωγής πετρελαίου, από τη Σαουδική Αραβία.
Ίσως όμως, οι σεισμικές αλλαγές, δεν προέλθουν από μια ενδεχόμενη εξέγερση στη Σαουδική Αραβία, και τις πετρελαϊκές τιμές, αλλά από τις ίδιες τις κοινωνίες των κρατών της Δύσης…

[1] Τα μέλη του βασιλικού οίκου και οι γύρω από αυτόν υπολογίζονται σε περισσότερα από 7.000 άτομα.
[2] Η Michèle Alliot-Marie, υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, πέταξε κατά τη διάρκεια των διακοπών της στην Τυνησία με τζετ επιχειρηματία, ο οποίος ανήκε στο στενό κύκλο του δικτάτορα Μπεν Άλι. Είχε δηλώσει στο γαλλικό κοινοβούλιο ότι η Γαλλία πρέπει να στείλει δυνάμεις ασφαλείας να συνδράμουν τον Μπεν Άλι, ενώ κατηγορήθηκε και για εξαγωγή δακρυγόνων στην Τυνησία κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Η κ. Alliot-Marie αναγκάστηκε τελικά σε παραίτηση.
[3] Wadah Khanfar, “We saw the Arab revolutions coming”, Αl Jazeera, 1 Mαρτίου 2011
Βλ. επίσης “To αδιέξοδο του αραβικού κόσμου και η δυναμική των αραβικών κοινωνιών”, Σόλων, 1 Φεβρουαρίου 2011,
[4] FRANK DOHMEN, ALEXANDER NEUBACHER, RALF NEUKIRCH, CHRISTOPH SCHULT, ANDREAS ULRICH, "The EU Has Failed the Arab World" , Der Spiegel, 28 Φεβρουαρίου 2011,
[5] FRANK DOHMEN, ALEXANDER NEUBACHER, RALF NEUKIRCH, CHRISTOPH SCHULT, ANDREAS ULRICH, “High Oil Price Could Hammer European Economies”, Der Spiegel, 28 Φεβρουαρίου 2011,
[6] Η Ιταλία αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Λιβύης σε εισαγωγές και εξαγωγές. Το 49% των εξαγωγών της χώρας προς την ΕΕ κατευθύνεται στην Ιταλία, ενώ το 39% των εξαγωγών της ΕΕ προς τη Λιβύη, προέρχεται από την Ιταλία (Βασίλης Βιλιάρδος, “Ο Πλανήτης στις Φλόγες”),7] Alexander Cockburn, “It Sure Looks Like Osama bin Laden is Winning the Great War on Terror”, CounterPunch, 25-26 Φεβρουαρίου 2011,
[8]. Βασίλης Βιλιάρδος, “Ο Πλανήτης στις Φλόγες”, 26 Φεβρουαρίου

Άρης Καπαράκης
Συνεργάτης της ΜΚΟ Σόλων
aris@solon.org.grΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε.

Πηγή: Σόλων