Ορίστε γιατί η Ευρώπη είναι καταδικασμένη αν δεν κάνει κάτι περισσότερο από το να ανατρέπει κυβερνήσεις

Τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων κατέγραψαν νέα ρεκόρ την εβδομάδα που πέρασε. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι το επιτόκιο των δεκαετών ξεπέρασε το 7,4%, τιμή σαφώς μη βιώσιμη για το ιταλικό χρέος. Όμως κατά πόσο η Ιταλία μπορεί να ακολουθήσει τον δρόμο που χάραξε η Ελλάδα;

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: η Ιταλία σε αντίθεση με την Ελλάδα δεν είναι αφερέγγυα. Έχει όμως πρόβλημα ρευστότητας αυτή την στιγμή και ο δανεισμός της είναι δύσκολος. Οι αγορές έχουν χάσει την εμπιστοσύνή τους στην ιταλική οικονομία η οποία σαφώς και χρειάζεται διαρθρωτικές αλλαγές.

Η πτώση Μπερλουσκόνι και η συγκρότηση κυβέρνησης υπό τον Μάριο Μόντι, ή σούπερ Μάριο όπως τον αποκαλούν, χαιρετίστηκε από τις αγορές με ανακούφιση καταγράφοντας μεγάλη άνοδο και ρίχνοντας τα επιτόκια στο 7%. Πόσο όμως ειλικρινής είναι αυτή η ανακούφιση; Λίγο θα έλεγα και το εξηγώ ευθύς αμέσως.

Σε μία αγορά όπου η volatility είναι στα ύψη αρκεί μια ασήμαντη είδηση για να προκαλέσει κίνηση προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Οι κινήσεις αυτές χαρακτηρίζονται από το εξαιρετικά μεγάλο μέγεθός τους. Τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρούμε αυτή την σπασμωδικότητα που μάλλον είναι προάγγελος μίας κατάρρευσης. Αλλά ας επιστρέψουμε στο θέμα της Ιταλίας.

Η κυβέρνηση Μόντι έχει ως προτεραιότητα μέτρα λιτότητας όπως ακριβώς και στην Ελλάδα η κυβέρνηση Παπαδήμου. Η λιτότητα δεν είναι κατ' ανάγκη κάτι κακό όταν γίνεται σε ένα διεθνές αναπτυξιακό περιβάλλον. Το περιβάλλον όμως είναι υφεσιακό και η περικοπή δημοσίων δαπανών όπως και η αφαίρεση ρευστού από την αγορά μέσω φορολογίας δεν ευνοεί την ανάπτυξη. Μια ανάπτυξη που χρειάζεται οπωσδήποτε η Ιταλία.

Με το χρέος στο 120% του ΑΕΠ απαιτείται ανάπτυξη 5% μόνο για την διατήρησή του σε αυτό το επίπεδο. Σήμερα η ανάπτυξη της Ιταλίας είναι κάτω από το 1%. Τα μέτρα που θα προωθήσει η μεταβατική κυβέρνηση Μόντι θα δυσχεράνουν την κατάσταση και θα βυθίσουν περαιτέρω το ποσοστό αυτό καθιστώντας το ακόμη και αρνητικό. Οι αγορές βλέποντας την ανάπτυξη να πέφτει θα ανεβάσουν περαιτέρω τα επιτόκια για να αντισταθμίσουν το ρίσκο. Η Ιταλία θα καταστεί αφερέγγυα παρόλο που σήμερα δεν είναι.

Αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί αν υπήρχε κάποιος ευρωπαϊκός μηχανισμός δανεισμού της για όσο καιρό θα υλοποιεί το διαρθρωτικό της πρόγραμμα. Το EFSF με τα 440δις συνολικά και τα μισά απ' αυτά διαθέσιμα μετά την αφαίρεση όσων έχουν διατεθεί για Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία δεν μπορεί να παίξει τον ρόλο αυτό. Από την άλλη η ΕΚΤ δεν μπορεί να παρέχει απεριόριστη ρευστότητα και άλλωστε ήταν και όρος των Γερμανών να σταματήσει η παρέμβαση στην δευτερογενή αγορά το συντομότερο δυνατό προκειμένου να εγκριθεί η ενίσχυση του EFSF.

Έχοντας την Ελλάδα σε ένα πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων PSI με προοπτική 50% κουρέματος και μη ενεργοποίησης των CDS οι περισσότεροι επενδυτές που έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους ιταλικά ομόλογα θα κοιτάξουν να τα ξεφορτωθούν στην δευτερογενή αγορά τώρα που είναι μέσα η ΕΚΤ και αγοράζει. Και θα το κάνουν τώρα γιατί όπως ανέφερα οι Γερμανοί θέλουν να το σταματήσουν αυτό. Ταυτόχρονα θα υπάρξει και απομάκρυνση από το ιταλικό χρέος.

Όλο αυτό σημαίνει ότι η ανατροπή των κυβερνήσεων που προωθούν Βερολίνο και Παρίσι λίγα έχει να προσφέρει την στιγμή που δεν υπάρχει μηχανισμός "Τελικού Δανειστή" στην Ευρωζώνη. Σαφώς και ένας τεχνοκράτης στο τιμόνι μιας χώρας ίσως να μπορεί να αντιληφθεί καλύτερα τους οικονομικούς όρους μόνο που οι χώρες δεν είναι τράπεζες και οι μηχανισμοί που αποδίδουν στις τελευταίες δεν σημαίνει ότι αποδίδουν και στις κρατικές οικονομίες. Είναι σα να απαιτούμε από τον Σουμάχερ να κερδίσει αγώνα με μία σακαράκα. Όσο και να προσπαθήσει υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες που το απαγορεύουν εκτός και αν βρεθεί κάποιος τρόπος να καταργηθούν οι νόμοι της φυσικής.

Το ιταλικό ζήτημα όμως συνδυαζόμενο με το μέγεθος της ιταλικής οικονομίας και της έκθεσης των γαλλικών τραπεζών στο ιταλικό χρέος καθιστά το πρόβλημα της μετάδοσης της κρίσης στον πυρήνα της Ευρωζώνης ιδιαίτερα επικίνδυνο. Τα δεκαετή ομόλογα της Γαλλίας έχουν πλέον διπλάσια απόδοση από τα γερμανικά, χοντρικά 3,4% έναντι 1,7%. Και η Γαλλία όπως και η Ιταλία προωθεί περικοπές και μέτρα λιτότητας εισερχόμενη και αυτή στον φαύλο υφεσιακό κύκλο: μέτρα πάνω --> έλλειμμα κάτω --> ανάπτυξη κάτω --> έλλειμμα πάνω --> νέα μέτρα. Η απώλεια της υψηλής αξιολόγησης των 3Α θα είναι σύντομα μια πραγματικότητα για την χώρα του Ναπολέοντα και τότε τα πράγματα θα γίνουν ιδιαίτερα δύσκολα. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός έτσι όπως έχει δομηθεί θα οδηγήσει αναπόφευκτα την αξιολόγηση του συνόλου των κρατών σε "σκουπίδια". Εννοείται ότι αν δεν αλλάξει κάτι θα έχει διασπαστεί πολύ πιο πριν η Ευρωζώνη.

Το πρόβλημα της Ευρώπης είναι κυρίως διαρθρωτικό και ξεκινά από την συνθήκη του Μάαστριχ η οποία προβλέπει ότι κάθε κράτος θα πρέπει να έχει χαμηλό έλλειμμα και σχέση χρέους προς ΑΕΠ αλλά δεν προβλέπει μηχανισμό ελέγχου αυτής της διαδικασίας. Επίσης η μη ύπαρξη διαδικασίας εξόδου μιας χώρας από την ζώνη του Ευρώ προκειμένου να αναττάξει την οικονομία της ανακτώντας το νομισματικό έλεγχο συνιστά ουσιαστικό πρόβλημα.

Οι χώρες του κέντρου θα ήταν λοιπόν πιο φρόνιμο να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν το συντομότερο δυνατό αυτά τα ζητήματα και να μην επιδίδονται σε ανατροπές κυβερνήσεων. Οι κυβερνήσεις στις δημοκρατίες εκλέγονται, δεν επιβάλλονται.

Ο πύργος της Πίζας δεν πέφτει παρόλο που είναι κεκλιμένος επειδή η κατακόρυφη προέκταση το κέντρο βάρους του περνάει από την βάση του. Αντίθετα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα η προέκταση βρίσκεται εκτός βάσης και είναι έτοιμο να σωριαστεί από στιγμή σε στιγμή.

Διαβάστε όλα τα ενδιαφέροντα άρθρα της Ανάλυσης, της Ανάλυσης ΙΙ, της Ανάλυσης ΙΙΙ,  Ανάλυσης IV και της Ανάλυσης V.