Εκνευρισμό και δυσφορία έχουν προκαλέσει στον επιχειρηματικό κόσμο η παρατεταμένη προεκλογική περίοδος και η αύξηση του πολιτικού ρίσκου που τη συνοδεύει, με αποτέλεσμα να παγώνουν αρκετά δρομολογημένα επενδυτικά σχέδια.
Η αύξηση του πολιτικού κινδύνου αποσυνδέεται, μάλιστα, από την αυριανή ψήφο εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση καθώς αρκετοί φοβούνται πως υπό τις τρέχουσες συνθήκες η χώρα θα εξακολουθήσει να κινείται στη ζώνη του λυκόφωτος μέχρι την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, εκτός εάν αλλάξουν οι προσδοκίες για τη διαμόρφωση πλειοψηφίας 180 βουλευτών ή διαμορφωθεί νέο ρεύμα υπέρ των σχηματισμών της συγκυβέρνησης.
Το ελληνικό χρηματιστήριο νιώθει, όμως, τις επιπτώσεις: ο Γενικός Δείκτης έχει υποχωρήσει 13% από τις αρχές Σεπτεμβρίου, ο δείκτης των τραπεζών έχει πέσει 19% και ο FT-25 βρίσκεται στο -15,5%. Την ίδια περίοδο η απόδοση του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου έχει ενισχυθεί στο 6,67% από 5,84% στις αρχές του φθινοπώρου και του πενταετούς στο 4,8% από 4,1%.
Το άσχημο είναι πως το περιβάλλον αβεβαιότητας επανέρχεται μετά από ένα θετικό τρίμηνο για την ελληνική οικονομία και σε μια περίοδο όπου η κυβέρνηση και οι επιχειρήσεις θα επιθυμούσαν οι μηχανές να δουλεύουν στο φουλ προκειμένου να εμπεδωθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό μια αναπτυξιακή δυναμική.
Αντί αυτού, είναι υπαρκτός ο φόβος στην αγορά πως η διατήρηση της αβεβαιότητας μέχρι το τέλος του έτους μπορεί να ψαλιδίσει τον στόχο για ετήσια οικονομική ανάπτυξη 0,6%, την ώρα που πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές κάποιοι αναλυτές έθεταν τον πήχη σε ακόμη πιο ψηλά επίπεδα (ακόμα και πάνω από το 1%).
«Εδώ και πολλούς μήνες ζούμε στη χώρα των συνεχών αναβολών» υποστήριζαν στις αρχές της εβδομάδας τα στελέχη της αγοράς ακινήτων που συμμετείχαν σε συνέδριο στην Αθήνα. Μάλιστα εκπρόσωποι διεθνών ομίλων, όπως ο Π. Γομόπουλος του αμερικανικού κολοσσού Hines, που εδώ και μήνες προσπαθεί να κλείσει δουλειά στην Ελλάδα, αλλά και εγχώριων ομίλων, υποστήριζαν πως «μόλις η αγορά πήρε μια ανάσα από τον περιορισμό του οικονομικού ρίσκου, βλέπουμε να αυξάνεται σημαντικά το πολιτικό ρίσκο».
Στην αύξηση του πολιτικού ρίσκου αποδίδεται κι η στάση αναμονής που ακολουθούν πλέον αρκετοί ξένοι όμιλοι που διερευνούσαν τους τελευταίους μήνες την ελληνική αγορά, αλλά και ορισμένες αποφάσεις (ελεγκτικών και άλλων οργάνων) εξαιτίας των οποίων καθυστερούν σημαντικές επενδύσεις.
Συνεχείς αναβολές
«Η κυβέρνηση προσπαθεί τώρα να βελτιώσει το κλίμα όταν από τις αρχές του καλοκαιριού παγιδεύθηκε σε ένα σπιράλ αναβλητικότητας που οδήγησε στη σημερινή κατάσταση» υποστηρίζει ο επικεφαλής ομίλου που συμμετέχει στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Ο ίδιος θεωρεί πως οι ιδιωτικοποιήσεις θα μπορούσαν να δώσουν τον τόνο στην αγορά και στους ξένους επενδυτές. Όμως επελέγη η λύση των συνεχών αναβολών σε μεγάλο αριθμό διαγωνισμών, ενώ αρνητικά λειτούργησαν και δικαστικές αποφάσεις με τις οποίες ανατρέπεται το χρονοδιάγραμμα κάποιων άλλων, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα το Ελληνικό, τον ΟΛΠ κ.ά.
Εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου έχουν μεταφέρει από τις αρχές Σεπτεμβρίου στο Μέγαρο Μαξίμου την ανησυχία τους για το γεγονός πως ενώ ανακοινώθηκε προ των ευρωεκλογών ένα Εθνικό Αναπτυξιακό Σχέδιο, με έμφαση σε συγκεκριμένους τομείς, έκτοτε αγνοείται. Μάλιστα, στη συνάντηση που είχε προ εβδομάδων με τον πρωθυπουργό η διοίκηση του ΣΕΒ αναρωτήθηκε σε ποιο στάδιο βρίσκονται τα σχέδια υλοποίησης ανά υπουργείο. Η τρίμηνη θερινή ραστώνη και η περαιτέρω επιβάρυνση του πολιτικού κλίματος φαίνεται πως άλλαξαν τις προτεραιότητες της κυβέρνησης, ενώ οι αλλαγές σε αρκετά υπουργεία συνέβαλλαν επίσης αρνητικά.
Στελέχη διεθνών ομίλων υποστηρίζουν πως «οι ξένες επενδύσεις θα αυξηθούν όταν κινηθεί η αγορά και γίνουν περισσότερες συναλλαγές ώστε να δημιουργηθεί θετικό momentum» και προσθέτουν πως «οι επενδυτές βλέπουν με μεγαλύτερο ενδιαφέρον αγορές στις οποίες άλλοι επενδυτές δε διστάζουν να επενδύσουν τα λεφτά τους». Οι ίδιοι θεωρούν πως η ενίσχυση της θετικής εικόνας της χώρας το πρώτο εξάμηνο συνδέεται περισσότερο με τη μικρή έστω κινητικότητα στους διαγωνισμούς του ΤΑΙΠΕΔ, με τις συμφωνίες με εμπλοκή ξένων ομίλων σε τομείς όπως τα ξενοδοχεία, η ναυτιλία κ.ά. «Τους τελευταίους μήνες οι ρυθμοί υποχώρησαν με αρνητικό αντίκτυπο και στην εικόνα της χώρας», επισημαίνουν.
«Αντέχουν» οι πωλήσεις λιανικής
Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της JUMBO Απόστολος Βακάκης προβλέπει -με συντηρητικά κριτήρια, όπως πάντα- για τη φετινή δωδεκάμηνη χρήση που λήγει τον προσεχή Ιούνιο πως η εταιρεία του θα αυξήσει τις πωλήσεις της 4%-6%, παρά το γεγονός ότι το ποσοστό αύξησης του πρώτου τριμήνου που έληξε τον Σεπτέμβριο κυμάνθηκε γύρω στο 10%.
«Δεν είναι μόνο ότι το πρώτο τρίμηνο κάθε χρήσης είναι για εμάς εποχικά αδύναμο, αλλά και το ότι όποιος δεν αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε πρέπει να πάει στον γιατρό, επειδή… παίρνει λάθος χάπια». Με αυτό τον χαρακτηριστικό και παραστατικό τρόπο, ο γνωστός επιχειρηματίας, από τη μια πλευρά τόνισε την ανοδική πορεία της εταιρείας του το διάστημα Ιουλίου-Σεπτεμβρίου, από την άλλη όμως εξέφρασε τους φόβους του για το τι ενδεχομένως θα μπορούσε να συμβεί στη χώρα μέχρι τον προσεχή Ιούνιο.
Άνθρωπος της αγοράς που βρίσκεται πολύ κοντά στις μεγάλες αλυσίδες λιανικής, μιλώντας στο Euro2day.gr τόνισε πως «η αγορά δεν έχει φρενάρει. Το πρώτο οκτάμηνο έκλεισε με άνοδο γύρω στο 8% και επιπλέον είχαμε έναν σαφώς καλό Σεπτέμβριο, πέρα από μια περίοδο κακοκαιρίας που μεσολάβησε. Κανείς βέβαια δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον, ωστόσο πιστεύω πως αν δεν δούμε τίποτε εξαλλοσύνες να συμβαίνουν, τα πράγματα μέχρι το τέλος του έτους θα εξελιχθούν ομαλά».
Κύκλοι προσκείμενοι στη Lamda Development ΛΑΜΔΑ -1,23% (διαχειρίζεται σήμερα τα εμπορικά κέντρα The Mall, Golden Hall και Μediterranean Cosmos στη Θεσσαλονίκη) δηλώνουν στο Euro2day.gr πως η θετική εικόνα που παρουσιάζουν φέτος τα τρία εμπορικά της κέντρα συνεχίζεται. Η διοίκηση της εταιρείας είχε ανακοινώσει πως στο εξάμηνο ο συνολικός τζίρος στα καταστήματα των τριών εμπορικών κέντρων ήταν αυξημένος 9% σε σύγκριση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα.
«Αναμφίβολα, έχει αρχίσει να επικρατεί ένα κλίμα νευρικότητας και ανησυχίας στην αγορά, αλλά αυτό πολύ πιθανόν να μην έχει ακόμη εμφανιστεί στους τζίρους πολλών επιχειρήσεων, λόγω του ιδιαίτερα αυξημένου εισερχόμενου τουρισμού» δήλωσε στο Euro2day.gr οικονομικός διευθυντής εισηγμένης, ο οποίος προσέθεσε: «Ο τουρισμός επηρεάζει τα ξενοδοχεία, τις μεταφορές, τα είδη τροφίμων και ποτών, τα εμπορικά καταστήματα και γενικότερα ολόκληρη την οικονομία. Υπήρξαν ξενοδοχεία στην Αθήνα με πληρότητα της τάξεως του 100% μέσα στον Σεπτέμβριο, ενώ άλλο χαρακτηριστικό φέτος είναι ότι παρατηρείται και διεύρυνση της τουριστικής περιόδου στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα ο τζίρος των καταστημάτων μέσα στον Σεπτέμβριο να έχει ενισχυθεί ακόμη περισσότερο».
Προς την ίδια κατεύθυνση είναι και οι επισημάνσεις υψηλόβαθμου στελέχους γνωστού εμπορικού κέντρου της Αθήνας: «Παρατηρούμε την αγορά να κινείται μάλλον παράλληλα εδώ και κάμποσους μήνες, όχι όμως επιδείνωση τις τελευταίες τριάντα ή πενήντα ημέρες. Δεν έχουμε καταγράψει αυτήν την περίοδο παλαιότερες συμπεριφορές, όπου ο τζίρος του εμπορικού κέντρου έπεφτε κάθε φορά που η τρόικα βρισκόταν στην Ελλάδα».