Εδώ και μερικές μέρες συζητάμε το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους και τον κίνδυνο ενός default σε περίπτωση που χάσουμε την στήριξη της ΕΕ και του ΔΝΤ. Κυκλοφόρησαν φήμες ότι επίκειται αναδιάρθρωση για να διαψευτούν μόνο κάποιες μέρες μετά.
Υπήρξε έντονη παγωμάρα. Υπουργοί ερωτώντουσαν και αδυνατούσαν να δώσουν ξεκάθαρη απάντηση αφού ούτε και οι ίδιοι είχαν ενημερωθεί σχετικά. Ανεδείχθη η αδυναμία συντονισμού του κυβερνητικού σώματος. Χωρίς ενημέρωση και συντονισμό και με δηλώσεις ασύμβατες μεταξύ τους δημιουργήθηκαν φήμες που αποτέλεσαν βούτυρο στο ψωμί των εγχώριων και ξένων κερδοσκόπων. Και δεν ήταν η πρώτη φορά. Η ιστορία έχει επαναληφθεί πολλάκις στο παρελθόν.
Όμως απασχολημένοι με το ελληνικό default δεν συζητήσαμε όσο θα έπρεπε και του αξίζει τον τεράστιο κίνδυνο που κρύβει ένα default της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη, αυτή των ΗΠΑ. Το τεράστιο τσουνάμι που θα δημιουργούσε στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα μια ενδεχόμενη υποβάθμιση της αμερικάνικης οικονομίας που μέχρι σήμερα αποτελεί το πιο ασφαλές καταφύγιο επενδύσεων αποτελεί ίσω το πιο σημαντικό οικονομικό πρόβλημα αυτή την δεδομένη χρονική στιγμή.
Το ζήτημα αυτό μας παρουσιάζει πολύ εύστοχα και μέ ένα απλοϊκό παράδειγμα ο Mike Whitney στο Political Newsletter του Counterpunch.
Ας δούμε όμως τι γράφει.
Την Δευτέρα η κυβέρνηση των ΗΠΑ έφτασε στο θεσπισμένο όριο των χρημάτων που μπορεί να δανειστεί, (14,24 τρις δολάρια), στην αποκαλούμενη "οροφή χρέους". Αυτό σημαίνει ότι ο Υπουργός Οικονομικών Timothy Geithner έθεσε σε εφαρμογή την υλοποίηση ενός σχεδίου εκτάκτου ανάγκης προκειμένου να κρατήσει την κυβέρνηση σε λειτουργία και να πληρώσει τους ομολογιούχους ενώ ο Λευκός Οίκος και το Κονγκρέσο επεξεργάζονται τις λεπτομέρειες του τελικού προϋπολογισμού. Όμως οι λογιστικοί ελιγμοί του Geithner θα αποδώσουν μόνο για μικρό χρονικό διάστημα. Εάν δεν επιτευχθεί μέχρι τις αρχές Αυγούστου ένας συμβιβασμός, τότε "η δανειοληπτική εξουσιοδότηση των ΗΠΑ θα εξαντληθεί" και οι ΗΠΑ θα πάνε σε default.
Κάποιοι ρεπουμπλικάνοι στο Κονγκρέσο πιστεύουν ότι ένα default δεν θα είναι "και τίποτα", και ότι οι ομολογιούχοι και οι λήπτες της Social Security (Κοινωνικής Ασφάλισης) απλά θα λάβουν τα τσεκ τους λίγο αργότερα απ' ότι συνήθως. Όμως αυτοί οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται τον τρόπο που δουλεύει το σύστημα και τι παίζεται εδώ. Όπως λέει ο οικονομολόγος Grep Ip, στον Economist: "τα χρέη των ΗΠΑ αποτελούν τα θεμέλια ενός εκτεταμένου και περίπλοκου δικτύου οικονομικών συσχετισμών σε ολόκληρο τον κόσμο που θα συνθλίβονταν ακόμα και από ένα τεχνικό default." Απλά και μόνο ένας υπαινιγμός ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να καθυστερήσουν πληρωμές ομολογιούχων θα συντάρρασε τις αγορές και θα προκαλούσε ανεπανόρθωτη ζημιά στις αγορές κρατικών ομολόγων. Επίσης θα προκαλούσε την καταβαράθρωση του δολαρίου, και πιθανότατα, θα σήμαινε το τέλος του ρόλου δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα του πλανήτη. Ορίστε ένα απόσπασμα από μία ανάρτηση του οικονομολόγου, Menzie Chinn, που συνοψίζει άψογα το όλο ζήτημα:
"...το κλειδί που θα προκαλούσε το crash στην αξία του δολαρίου θα ήταν η αποτυχία της έγκαιρης ανύψωσης της οροφής του χρέους. Σχεδόν σε κάθε μοντέλο που μπορώ να σκεφτώ, αυτό θα πυροδοτούσε μία μετακόμιση από το αμερικάνικο χρέος, ή - αν απλά το προσεγγίζαμε - θα αύξανε από εκείνο το χρονικό σημείο τα ασφάλιστρα κινδύνου, και επομένως τις συνολικές πληρωμές των επιτοκίων. Συνεπώς, πρόκειται για αποκορύφωμα ανευθυνότητας το να τίθενται μη ρεαλιστικές απαιτήσεις για μείωση του χρέους βασισμένες μονάχα σε περικοπές δαπανών ρισκάροντας έτσι μία κρίση". (Τι πραγματικά θα σήμαινε μία βουτιά του δολαρίου; Econbrowser)
Σχεδόν όλοι οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν το ίδιο πράγμα. Το κονγκρέσο παίζει με τον δυναμίτη.
Αυτό που είναι προφανές στην διαπραγμάτευση του προϋπολογισμού, είναι ότι οι ρεπουμπλικάνοι δεν έχουν την παραμικρή υποψία του πως λειτουργούν οι οικονομικές αγορές. Σαφώς και δεν είναι ούτε και οι δημοκρατικοί πολύ καλύτεροι, όμως τουλάχιστον (περιστασιακά) λαμβάνουν υπόψη τις συμβουλές των ειδικών. Όχι όμως οι ρεπουμπλικάνοι. Ως φαίνεται περηφανεύονται για την βλακεία τους. Πιστέουν ότι με το να απειλούν να τινάξουν την οικονομία στον αέρα είναι ένας καλός τρόπος για να πιέσουν για περικοπές στις τρέχουσες δαπάνες. Δεν μπορούν να καταλάβουν ότι το παιχνίδι τους μπορεί να λειτουργήσει ως όπλο με ανεστραμμένη κάνη και να αλλάξει την πεποίθηση ότι οι ΗΠΑ είναι ένα ασφαλές μέρος για τους επενδυτές και τα λεφτά τους. Στην πραγματικότητα, η σκέψη δεν φαίνεται να μπαίνει ποτέ στο μυαλό τους.
Ορίστε ένα απόσπασμα από ένα γράμμα του Geithner (στον γερουσιαστή Michael Bennet) όπου προειδοποιεί για "καταστροφικές οικονομικές συνέπειες" σε περίπτωση που δεν ανέβει σύντομα το όριο χρέους:
"Ο ξεχωριστός ρόλος των εκδόσεων ομολόγων του αμερικάνικου κράτους στο διεθνές οικονομικό σύστημα σημαίνει ότι οι συνέπειες ενός default θα ήταν πραγματικά πολύ σοβαρές. Οι εκδόσεις των ΗΠΑ αποτελούν εγγύηση ασφάλειας στους προϋπολογισμούς σχεδόν όλων των μεγάλων ασφαλιστικών οργανισμών, των τραπεζών και των βραχυπρόθεσμων επενδυτικών και συνταξιοδοτικών πόρων σε ολόκληρο τον κόσμο. Γίνεται ακόμα ευρεία χρήση τους ως εχέγγυο από οικονομικούς οργανισμούς προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις καθημερινές τους ανάγκες για ρευστότητα στην βραχυπρόθεσμη χρηματοδοτική αγορά."
Ο Geithner εξηγεί πως λειτουργεί "το σκιερό τραπεζικό σύστημα" και πόσο βασίζεται στην "risk free" εγγύηση του τριπλού Α. Εάν οι εκδόσεις των ΗΠΑ, που μέχρι τώρα θεωρούνται οι πιο ασφαλείς επενδύσεις στον κόσμο, υποστούν μια υποβάθμιση της αξιολόγησής τους εξαιτίας ενός default και μίας πτώσης της εμπιστοσύνης των επενδυτών, όλο αυτό θα επέφερε μία σοβαρή περικοπή στις αποδόσεις που θα πυροδοτούσε μία νέα κρίση.
Και συνεχίζει ο Geithner:
"Ένα default χρέους θα μπορούσε να θέσει ζήτημα φερεγγυότητας των επενδυτικών funds και των οικονομικών οργανισμών που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους αμερικάνικα ομόλογα, γεγονός που θα προκαλούσε μία επιδρομή στους βραχυπρόθεσμους επενδυτικούς πόρους και σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, κάτι ανάλογο δηλ. με αυτό που συνέβη μετά την κατάρρευση την Lehman Brothers. Όπως απέδειξαν οι πρόσφατες χρηματοπιστωτικές κρίσεις, ένα ξαφνικό και δυνατό κτύπημα στην εμπιστοσύνη στις οικονομικές αγορές μπορεί να πυροδοτήσει ένα πανικό που είναι σε θέση απειλήσει την ευρωστία της παγκόσμιας οικονομίας και τις εργασίες εκατομμυρίων Αμερικάνων."
Ο Geithner δεν υπερβάλλει. Αυτό ΘΑ συμβεί. Γιατί; Διότι είναι ακριβώς αυτό που συνέβη το 2008 και, δυστυχώς, τίποτε δεν άλλαξε. Εάν οι ΗΠΑ πάνε σε default, τότε θα αυξηθεί το ασφάλιστρο κινδύνου των αμεικάνικων ομολόγων και η τιμή τους θα πέσει. Αυτό σημαίνει ότι τρις δολάρια που έχουν ανταλαχθεί με ομόλογα στην αγορά των ρέπος -- όπου οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί ανταλλάσουν αποθέματα ρευστού με υψηλής αξιοπιστίας ασφάλιστρα -- θα υποτιμούνταν και αυτό θα σήμαινε σημαντικές ζημιές για τους κατόχους ομολόγων. Αυτές οι ζημιές θα αντανακλούνταν στις αγορές κεφαλαίων και τίτλων προκαλώντας το ίδιο ντόμινο που προκλήθηκε όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers. Συμπέρασμα: καμία από τις μεταρρυθμίσεις Dodd - Frank δεν αύξησε την ευστάθεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το σύστημα είναι επιττεπές σε κατάρρευση όπως ακριβώς ήταν τον Σεπτέμβριο του 2008.
Συνεχίζει ο Geithner:
"Οι κρατικοί τίτλοι απολαμβάνουν τον ιδιάζον ρόλο τους στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα ακριβώς επειδή θεωρούνται ασφαλείς, χωρίς ρίσκο επενδύσεις... Ένα default θα έβαζε ερωτηματικά στο status των αμερικάνικων ασφαλίστρων ως θεμέλιο του οικονομικού συστήματος, διασπαθίζοντας εν δυνάμει αυτόν τον μοναδικό ρόλο και τα οικονομικά πλεονεκτήματα που επιφέρει."
Αυτός είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο και ίσως να είναι σκόπιμο να κάνουμε έναν παραλληλισμό.
Ας πούμε ότι εγώ έχω ανάγκη από ρευστό για να χρηματοδοτήσω τις δουλειές μου. Πάω λοιπόν στην ενεχυροδανειστική τράπεζα με την κατά παραγγελία Jaguar και με την συλλογή μου από αναγεννησιακά χρυσά νομίσματα. Ο τραπεζίτης ρίχνει μια καλή ματιά στα χρυσαφικά μου και λέει ότι μποτρεί να μου δανείσει 25,000 δολάρια για μία εβδομάδα, αλλά θα πρέπει να του επιστρέψω 26,000 δολάρια προκειμένου να πάρω πίσω τα πράγματά μου. Λέω, "Εντάξει", και δανείζομαι τα χρήματα. Αυτό μου επιτρέπει να διατηρήσω σε λειτουργία τις επιχειρήσεις μου. Μια εβδομάδα μετά, επιστρέφω στο ενεχυροδανειστήριο και ξεπληρώνω τα λεφτά που δανείστηκα.
Καλά μέχρι εδώ;
Την επόμενη εβδομάδα ξαναπάνω στο ενεχυροδανειστήριο και επιχειρώ να πετύχω την ίδια συμφωνία. Μόνο που αυτή τη φορά, ο dealer έχει κάνει μια μικρή έρευνα και διαπίστωσε ότι η κατά παραγγελία Jaguar μου είναι στην πραγματικότητα ένα Yugo με φανταχτερή μπογιά και η συλλογή μου από αναγεννησιακά χρυσά νομίσματα είναι σφαιρίδια με φανταχτερό γυάλισμα πυριτίου. Έτσι ο dealer τα παίρνει και μου λέει ότι θα μου δανείσει τα μισά από την προηγούμενη φορά, (12,500 δολάρια). Όμως αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα για εμένα, διότι τώρα δεν έχω τα λεφτα για να χρηματοδοτήσω τις επιχειρήσεις μου και να πληρώσω τους εργαζομένους μου. Έτσι πρέπει να ξεθάψω τις οικονομίες μου (τραπεζικό κεφάλαιο), γεγονός που καθιστά δυσκολότερο σε εμένα να δανείσω χρήματα σε οποιοδήποτε άλλον. Καθώς περνάει ο χρόνος, είμαι εξαναγκασμένος να πουλήσω όλο και περισσότερα από τα υπάρχοντά μου (assets) απλά και μόνο για να μην βουλιάξω.
Αυτό ακριβώς συνέβη στις τράπεζες στην διάρκεια της κρίσης. Πιστωτικές εταιρίες που παρείχαν πλήρη αξία σε ασφαλισμένα ομόλογα (την Jaguar Μου) άρχισαν να ανησυχούν ότι αυτά τα ομόλογα μπορεί να είναι τοξικά (το Jugo μου). Έτσι μείωσαν το ποσό που δάνειζαν ως αντάλλαγμα των ομολόγων. Αυτά τα αποκαλούμενα "haircuts" δημιούργησαν έναν βραδυφλεγή πανικό που διήρκεσε πάνω από 1 χρόνο, αποξηραίνοντας το σκιερό τραπεζικό σύστημα από σχεδόν 4 τρις δολάρια.
Το πρόβλημα περιπλέχθηκε από το γεγονός ότι κανένας δεν γνώριζε ποια επενδυτικά προϊόντα περιείχαν τα χειρότερα δάνεια ή ποια τράπεζα κατείχε την χειρότερη ποικιλία ομολογιακών δανείων. Έτσι ο διατραπεζικός δανεισμός άρχισε να επιβραδύνεται. Το LIBOR (διατραπεζικό επιτόκιο στο Λονδίνο, http://it.wikipedia.org/wiki/LIBOR) ανέβηκε στα ουράνια και η αγορά πιστώσεων λίμνασε. Όταν η Lehman Brothers πήγε σε default στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008, το χάσμα άνοιξε περισσότερο και ως συνέπεια αυτού ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα κατέρρευσε.
Εάν οι ΗΠΑ πάνε σε default του χρέους τους, οι ομολογιακές εκδόσεις θα υποτιμηθούν, οι μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας θα ανακαλύψουν ότι έχουν λιγότερο κεφάλαιο από αυτό που πίστευαν μέχρι πρότινος και το σύστημα θα υποστεί ακόμα μία κατάρρευση. Μόνο που αυτή τη φορά θα είναι πολύ χειρότερο, καθώς τα αμερικάνικα ομόλογα δεν θα θεωρούνται πλέον επένδυση χωρίς ρίσκο βάσει των οποίων αξιολογούνται όλα τα υπόλοιπα οικονομικο - πιστωτικά προϊόντα. Αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να πληρώνουν υψηλότερα επιτόκια για την αξυπηρέτηση του χρέους τους, πράγμα που θα δυσκολεψει την έξοδο από την ύφεση.
Η Wall Street και οι μεγάλες επιχειρήσεις αντιλαμβάνονται την σοβαρότητα της κατάστασης και γι' αυτό προσπάθησαν να αποθαρρύνουν το παιχνίδι των ρεπουμπλικάνων. Όμως τα μέλη του Tea Party παρέμειναν άκαμπτοι στις θέσεις τους. Η ιδέα τους ήταν ότι ο Ομπάμα θα αντιλαμβάνονταν ότι τον έχουν στο χέρι και θα υποχωρούσε. Άλλωστε έτσι δεν λειτουργεί το παιχνίδι ισχύος;
Αυτό είναι ένα μάθημα για τους πολιτικούς ακτιβιστές. Το Tea Party κατάφερε να βρει μια ασύμμετρη στρατηγική απόλυτα νόμιμη προκειμένου να επιτύχει μία αλλαγή προς οφελός του. Κατάφερε να απομονώσει τα ευαίσθητα σημεία του συστήματος και να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες του προκειμένου να διαμορφώσει πολιτική. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι και η αριστερά θα μπορούσε να παίξει το ίδιο παιχνίδι, με την προϋπόθεση όμως ότι θα ήθελε βρωμίσει τα χέρια της.
Διαβάστε εδώ για το τι κρύβεται πίσω από την σύλληψη του Στρος Καν.
Διαβάστε εδώ για την κατάρρευση της αυτοκρατορίας της ΕΕ.
Διαβάστε τα ενδιαφέροντα άρθρα της Ανάλυσης και της Ανάλυσης ΙΙ.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου