"Land grabbing" ή "αρπαγή Γης", η απειλή

Σήμερα θα ασχοληθώ με μια νέα "μόδα" που τείνει πλέον να πάρει αρκετά ανησυχητικές διαστάσεις. Πρόκειται για το "land grabbing" ή "αρπαγή Γης". Κοιτάξτε την φωτό και δείτε πως έχει αποψιλωθεί μια τεράστια έκταση του δάσους που εικονίζεται. Γι' αυτό θα μιλήσουμε λοιπόν σήμερα.

Εώς τωρα είχαμε συνηθίσει στον σφετερισμό Γης (συνήθως για ένα ξεροκόμματο) για την εκμετάλλευση του πετρελαίου. Μετά είδαμε το φαινόμενο αυτό να συνδέεται με το νερό. Τώρα ανακαλύπτουμε ότι η καλλιεργήσιμη Γη έχει γίνει πολυπόθητη.

Και πως να μην γίνει αφού, όπως είδαμε και εδώ, η παραγωγή εντός ολίγου δεν θα επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του διαρκώς αυξανόμενου πληθυσμού του ανθρώπου που δεν υφίσταται καμία φυσική⁽¹⁾ διατροφική πίεση σε ένα κόσμο που τα τρόφιμα μεταφέρονται εύκολα από ένα σημείο στο άλλο με την χρήση της ενέργειας που προσφέρει το πετρέλαιο.

Έτσι μπορεί ο πληθυσμός σε ένα άνυδρο, ξηρό και στείρο μέρος να αυξάνεται τροφοδοτούμενο από άλλες εύφορες περιοχές. Το κάνει η Σ. Αραβία, το κάνει η Ν. Κορέα και πολλοί άλλοι. Γενικά το κάνουν όσοι έχουν πετρέλαιο και χρήματα αλλά όχι τρόφιμα και η εισαγωγική τους εξάρτηση για την σίτιση είναι μεγάλη (δείτε το σχετικό γράφημα εδώ).

Χώρες λοιπόν που ανησυχούν για την μελλοντική τους επάρκεια σε τροφή και νερό αγοράζουν ή νοικιάζουν τεράστιες εκτάσεις Γης. Όμως δεν το κάνουν μόνο αυτοί, το κάνουν και επενδυτικές τράπεζες προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους.

Η "μετάφραση" όμως όλων αυτών των αγορών Γης σε παραγωγή κινείται εξαιρετικά αργά. Αν ρίξουμε μια ματιά σε χώρες που έχουν πραγματοποιηθεί τέτοιες αγορές, όπως στην Αιθιοπια, το Σουδάν, την Δημοκρατία του Κονγκό και αλλού, θα δούμε ότι η μοναδική χώρα που μπόρεσε να αυξήσει την παραγωγή της είναι η Αιθιοπία όσον αφορά την παραγωγή ρυζιού από 20,000 τόνους σε περίπου 40,000 τόνους. Βεβαίως σε παγκόσμια κλίμακα η αύξηση αυτή είναι μηδαμινή.

Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Γιατί δεν αποδίδουν οι καλλιέργειες των "επενδυτών⁽²⁾";

Ας έχουμε υπόψη μας ότι η "αρπαγή Γης" γίνεται ως επί το πλείστον σε υπανάπτυκτες χώρες όπου δεν υπάρχει σχεδόν καμία υποδομή. Και μην σκέφτεστε μόνο τους δρόμους. Οπωσδήποτε και είναι απαραίτητοι, όμως για να υποστηριχθεί μια καλλιέργεια χρειάζονται συστήματα αποθήκευσης σπόρων και λιπασμάτων, συστήματα αποξήρανσης και ένα ολόκληρο σύστημα μηχανικής υποστήριξης εάν θέλεις να εφαρμόσεις μηχανοποιημένη παραγωγή όπως αυτή των ΗΠΑ. Δεν μπορείς αν σου σκάσει το λάστιχο του γεωργικού μηχανήματος να περιμένεις 3 εβδομάδες για να σου φέρουν καινούργιο.

Δυστυχώς οι επενδυτές χρησιμοποιούν στις χώρες αυτές τεχνολογίες capital intensive⁽³⁾ που είναι εξαιρετικά μηχανοποιημένες, δεν μπορούν να αποδώσουν σε τέτοια περιβάλλοντα χωρίς υποδομές και εκτός των άλλων δεν απαιτούν πολλά εργατικά χέρια. Άρα οι ιθαγενείς δεν βρίσκουν δουλειά και μόνο ένα μικρό μέρος αυτών προσλαμβάνεται με εξευτελιστικά, εννοείται, ημερομίσθια. Επομένως το όφελος για τον τοπικό πληθυσμό είναι ένα στρογγυλό μηδενικό. Πιο στρογγυλό δεν γίνεται.

Οι χώρες αυτές χρειάζονται labor intensive⁽⁴⁾ καλλιέργειες, όπως αυτές της Ιαπωνίας και όχι όπως των ΗΠΑ, της Ρωσία ή της Βραζιλίας με τις τεράστιες φάρμες.

Η "αρπαγή Γης" λοιπόν υπό αυτό το πρίσμα μπορεί να δημιουργήσει έντονα πολιτικά προβλήματα και συγκρούσεις, διότι σε περιόδους διατροφικής κρίσης, που σαφώς αφορά τις εν λόγω χώρες, πως θα μεταφέρουν οι "επενδυτές⁽²⁾" τα τρόφιμα στα λιμάνια για να τα εξάγουν στην Σ. Αραβία, στην Κίνα ή στην Ν. Κορέα;

Ας δούμε όμως μερικά ακόμα στοιχεία του προβλήματος της "αρπαγής Γης" που έχει καταστεί τόσο ευρύ ώστε να δημιουργηθεί ακόμα και ένας ιστότοπος για την καταγραφή του. Καλείται Farmlandgrab.org και αναφέρει όλες τις επιχειρήσεις τέτοιου χαρακτήρα στον κόσμο.

Το επόμενο γράφημα⁽⁵⁾ που δείχνει τις επενδύσεις, δημόσιες και ιδιωτικές, στην Αιθιοπία, την Γκάνα και την Μαδαγασκάρη την περίοδο 2004-2009, είναι αποκαλυπτικό. Παρατηρήστε στην δεξιά πίτα την έκταση Γης που αφορά ιδιωτικές επενδύσεις σε εκτάρια (1000 m²) (πράσινο χρώμα) και την αντίστοιχει που αφορά δημόσιες. Η διαφορά είναι τεράστια.

Αυτή την στιγμή είναι σε εξέλιξη μία "αρπαγή Γης" στην Δυτική Αφρική και συγκεκριμένα στην, κατεστραμμένη από τον εμφύλιο της δεκαετίας του '90, Λιβερία. Πρόκειται για εκμετάλλευση των εδαφών της χώρας αυτής (αλλά και των κατοίκων της) για την παραγωγή φοινικέλαιου.

Το φοινικέλαιο είναι το πιο οικονομικό και χρηστικό φυτικό λίπος στον κόσμο. Χρησιμοποιείται σε τομείς που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα, από τα καλλυντικά μέχρι το βιοντίζελ. Οι πρώτοι σε παραγωγή σε φοινικέλαιο είναι η Ινδονήσιοι και οι Μαλαίσιοι.

Αυτοί λοιπόν είναι που βρίσκονται στην Λιβερία και λογικά θα ρωτήσετε γιατί δεν καλλιεργούν στις χώρες τους. Η απάντηση είναι ότι το έκαναν μέχρι που πέρασε νόμος που προστατεύει τα κατεστραμμένα δάση των χωρών αυτών από την δραστηριότητα αυτή. Οπότε τίποτε καλύτερο από την διαφθορά αφρικανικών κυβερνήσεων προκειμένου να εκμεταλλευτούν ατελείωτες εκτάσεις.

Οπότε, προκειμένου να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους εκμεταλλεύονται τις φυσικές πηγές και τον τοπικό πληθυσμό, ο οποίος μετά την εκδίωξη από την Γη του, τον βάζουν να δουλεύει γι' αυτούς με εξευτελιστικούς μισθούς.

Και βέβαια δεν μπορούσαν να λείπουν από την ιστορία αυτή οι Κινέζοι και οι Αμερικάνοι. Όποιος θέλει λεπτομέρειες και ονόματα μπορεί να τα βρει στην Farmlandgrab.org. Θα εκπλαγείτε με το πόσο διαδεδομένο είναι το φαινόμενο.

Αυτό το κύμα του σφετερισμού Γης θυμίζει τις ευρωπαϊκές και αμερικάνικες αποικιακές πρακτικές.

Το ειρωνικό της όλης υπόθεσης είναι ότι όπως προανέφερα τελικά η παραγωγή των χωρών αυτών δεν αυξάνεται, μέρος αυτής πλέον εξάγεται και ο τοπικός πληθυσμός λιμοκτονεί ακόμη περισσότερο απ' ότι πριν την έλευση των "σωτήρων⁽²⁾".

Διαβάστε όλα τα ενδιαφέροντα άρθρα της Ανάλυσης και της Ανάλυσης ΙΙ.

---

⁽¹⁾ Ο όρος αναφέρεται στην πίεση που δέχονται τα είδη όταν αυξάνεται ο πληθυσμός τους περιορίζοντας τα αποθέματα τροφής. Ο περιορισμός αυτός οδηγεί σε συρρίκνωση του πληθυσμού με αποτέλεσμα την ανάκαμψη των αποθεμάτων. Ο άνθρωπος είναι το μοναδικός είδος για το οποίο δεν ισχύει αυτό και γι' αυτό ο πληθυσμός του έχει εκτοξευτεί.

⁽²⁾Τα εισαγωγικά υποδηλώνουν την ειρωνική αντιμετώπιση από τον συγγραφέα του όρου στο εσωτερικό τους.

⁽³⁾Αφορά καλλιέργειες που στηρίζονται στην χρήση βαριών μηχανημάτων.

⁽⁴⁾Αφορά καλλιέργειες που στηρίζονται στην ανθρώπινη εργασία με περιορισμένη χρήση μηχανημάτων.
⁽⁵⁾Κάντε κλικ στο γράφημα για να το δείτε σε μεγέθυνση.